Oscar Adaylığına Aday Olmuş En İyi 20 Türk Filmi

Rüştü Onur ve Muzaffer Tayyip Uslu isimli iki genç şairin zorluklarla geçen hayatını merkezine alan Kelebeğin Rüyası, bir romanı anımsatan dili ve minimalist atmosferi ile dikkatleri üzerine çeken bir yapım. Yılmaz Erdoğan’ın şimdiye dek çektiği en farklı filmlerden olan Kelebeğin Rüyası, Zonguldak’tan İstanbul’a uzanan bir dönem hikayesini bizlere sunmaktadır. Bu süre zarfı içerisinde dönemin zor koşullarını resmetmesinin yanı sıra, aşka ve arkadaşlığa da sırt çevirmeyen film, başından sonuna dek etkileyici anlatımıyla izleyenlerinin içine işlemeyi başarıyor. Kıvanç Tatlıtuğ, Mert Fırat, Belçim Bilgin ve Farah Zeynep Abdullah’ın başrolleri paylaştığı filmin özellikle Gökhan Tiryaki’nin görüntü yönetmenliği önderliğinde muazzam bir sinematografiyi de bizlere sunmaktadır.

Aydın isimli eski bir tiyatrocunun, tası tarağı toplayıp yerleştiği Kapadokya’daki hayatını merkezine alan film, kışın çetin geçen soğuğuna da başrol hüviyeti kazandırarak, anlatısını güçlendirmektedir. 3 saat 16 dakikalık uzun sayılabilecek süresine rağmen, adeta bir kitap okuyormuşçasına ilerleyen yapısıyla bir an olsun sıkmayan film, etkileyici diyaloglarıyla da izleyenlerin zihnine işlemeyi başarmaktadır.

Nuri Bilge Ceylan’ın Ercan Kesal’ın gençlik anılarından yola çıkarak beraber senaryoya aldıkları Bir Zamanlar Anadolu’da, usta sinemacının en sürükleyici hikayesi olarak da öne çıkmaktadır. Bir doktor ve savcı, onlara eşlik eden katil ve polislerle cinayet soruşturması için yollara düşer. 12 saat süren ve gecenin tüm karanlığını gizemiyle birleştiren bu hikaye, bir yandan sürükleyiciliğini doruk noktasına çıkarırken, bir yandan Nuri Bilge Ceylan’ın özgün anlatımıyla insanoğlunun içselliğine doğru bir yolculuğa çıkarıyor.

Minimalist sinemanın ülkemizdeki en önemli temsilcilerinden olan Semih Kaplanoğlu’nun Yusuf Üçlemesi’nin son halkası olan Bal, Berlin Film Festivali’nden kazandığı Altın Ayı ödülüyle adından söz ettirmiştir. İlk iki filmde Yusuf’un orta yaş ve gençlik dönemine odaklanan Semih Kaplanoğlu, bu sefer Yusuf’un çocukluna gidiyor ve onun babası ile yaşadığı döneme ışık tutuyor. Okula yeni başlayan Yusuf’u Yusuf yapan detaylara eğilen film, bir yandan da onun arıcılık yapan babasıyla olan yakın ilişkisini mercek altına alıyor. İlk iki filmde geniş yer kaplayan ve hikayenin en önemli değişkeni olan anne karakteri ise, burada arka planda seyrediyor ve sembolik olarak anlatının içine dahil oluyor.

Mahsun Kırmızıgül’ün artık klasikleşmiş koşuşturmacalı anlatımı bir kez daha karşımızda. Askerin emri ile köyleri boşaltılan kalabalık bir ailenin dağılmasını merkezine alan film, beş kardeşin farklı öykülerini temposundan ödün vermeden işliyor ve yer yer dağınık bir haleti ruhiyeye girmekten kurtulamıyor. Buna rağmen ağlamak için ekran başına geçenlerin isteğini fazlasıyla karşılayan Güneşi Gördüm, Mahsun Kırmızgül sinemasının da öne çıkan işlerinden biri olmayı başarıyor. Sarp Apak, Buğra Gülsoy, Yıldız Kültür ve Mahsun Kırmızıgül’ün başrollerini paylaştığı film, hüzünlü hikayeleri sevenlerin beğeneceği tarzda bir iş olarak dikkat çekme potansiyeli taşıyor.

Nuri Bilge Ceylan’ın çektiği ve Cannes’da “En İyi Yönetmen” ödülünü kucakladığı Üç Maymun, Avrupa arenasında göğsümüzü kabartmış bir film olarak öne çıkmaktadır. Bir ailenin gizledikleri yalanlar neticesinde parçalanma sürecine odaklanan ve herkesin görmediği, duymadığı hatta bilmediği olayları huzurlarımıza getiren Üç Maymun, bir kez daha izleyenlerini insanın içselliğine doğru bir yolculuğa çıkarıyor.

Muharrem, mütevazı bir işte çalışan, babadan kalma derme çatma evde yaşam mücadelesi veren orta yaşlı bir adamdır. O içine kapanık, dinine bağlı bir adamken girdiği tarikatta, kişisel özellikleri ile dikkat çekmiş ve bu tarikatın idari işlerinin bir kısmını yüklenmesi istenmiştir. Bunu Allah sevgisi ile yapacağını belirten Muharrem, eline geçen bu güç ile git gide kendi kişisel özelliklerini terk edecek ve büyük bir değişimin içerisine girecektir. O, bir yandan tarikatın gerçek yüzüyle tanışacak bir yandan da kendi içinde yaşadığı çatışma vesilesiyle büyük bir akıl savaşı verecektir.

Muğla’nın son küçük esnaflarından olan seyyar dondurmacısı Ali Usta, git gide marketlerde boy göstermeye başlayan, daha da acısı insanların birinci tercihi olan markalara karşı büyük bir savaş içerisine girmiştir. Ali Usta’nın hayattaki yegane amacı, paketlenmiş dondurmaların yerine kendi el emeği, göz nuru şeklinde ürettiği dondurmaları insanlara satmak ve geçimini sağlamaktır. Ancak kapitalizmin baskısını git gide üzerinde hissetmeye başlayan Ali Usta’nın artık savaşmaktan ve cesur adımlar atmaktan başka çaresi kalmamıştır.

Yıllarını Doğu’da öğretmenlik yaparak geçirmiş Nazım, emeklilik vakti gelip çattığında doğup büyüdüğü Samatya’ya geri döner. Ancak emeklilik ikramiyesi bağlanana kadar çalışmak zorunda olan bu emektar eğitimci, yakın dostu Atakan’ın taksisinde çalışmaya başlar. Bu süre zarfı içerisinde Dünya isminde genç bir kadınla tanışan Nazım, zamanla bu kadını sahiplenecek ve ona, karşı konulamaz bir sevgi besleyecektir. Son Yirmi Yılın En Eğlenceli 20 Türk Filmi Bu dakikadan itibaren anlatısını daha da dokunaklı hale yükselten Gönül Yarası, adıyla müsemma bir şekilde farklı insanların, benzer saplantılarıyla sürükleyiciliğini de doruk noktasına çıkaracaktır.

Nuri Bilge Ceylan’ın “Taşra Üçlemesi” adını verdiği serinin son halkası Uzak, Yusuf’un İstanbul’a gelişini ve kapandığı o küçük kasabadan kurtulma çabasını merkezine almaktadır. Bu süre zarfı içerisinde içine kapanık bir hayat süren akrabası Mahmut’un yanında kalmak durumunda olan Yusuf, hem kendini ve yapacaklarını daha iyi tartacak; hem de Mahmut’un kişisel çözülmesine ortak olacaktır. Nuri Bilge Ceylan’ın buz gibi bir atmosferden çıkardığı bu insanlık hikayesi, soğuk atmosferine rağmen insanı sorgulamaya iten ve büyüsüne ortak eden bir yapı ile huzurlarımıza gelmektedir. Taşra Üçlemesi’nin özel işlerinden biri olan ve Nuri Bilge Ceylan sinemasının daha çok tanınmasına vesile olan film, insanoğlunun zaaflarına açtığı parantezle de göz kamaştırmayı başarıyor.

Milyarder, Teyzem ve Arkadaşım Şeytan gibi kült olmuş filmlerin senaristi olarak tanıdığımız Ümit Ünal’ın ilk uzun metrajı Dokuz, alışılmışın dışında ilerleyen anlatım tarzı ve sürükleyiciliği ile öne çıkıyor. Mahallelice meczup olarak nitelendirilen Kirpi’nin ölümü üzerine başlatılan soruşturmada, mahalleli tek tek sorgu odasına alınır. Bu dakikadan itibaren karakterlerin tek tek çözülmesini ve sorgu odasında demoralize oluşuna tanıklık ettiren film, bir yandan da “Katil kim?” sorusunu her daim diri tutarak, sürükleyiciliğini güçlendirmektedir.

Küçük Hejar, dedesi tarafından İstanbul’da bir yakınının evine bırakılır. Aynı gün polis tarafından baskın yapılan evde, dolabın içine saklanarak kurtulan Hejar dışında herkes öldürülür. Şok olmuş bir şekilde kendisini dışarıya atan Hejar, gözünü açtığında karşı komşusu Emekli Yargıç Rıfat Bey’in evindedir. Cumhuriyet geleneklerine sıkı sıkıya bağlı bu aksi adam, tek kelime Türkçe bilmeyen bu Kürt kızıyla ne yapacağını kara kara düşünürken, zamanla ona karşı büyük bir sevgi besleyeceğinden habersizdir. Bu dakikadan itibaren hayatta tutunacak dalı kalmayan farklı yaş grubundaki iki insanın arkadaşlığını huzurlarımıza getiren Büyük Adam Küçük Aşk, izleyenin bam teline dokunan anlatısıyla kendisine hayran bırakmayı başarıyor.

7. Koğuştaki Mucize, 7 yaşındaki kızı ile aynı zeka yaşına sahip bir babanın adalet arayışını konu ediyor. 1983 yılında bir Ege kasabasında küçük bir kız ölür. Ölen küçük kız sıkıyönetim komutanının kızıdır ve onun ölümünün sorumlusu olarak babaannesi ile yaşayan ve 7 yaşında bir kızı olan Memo görülür. Memo, her ne kadar suçsuz olduğunu anlatsa da kimse ona inanmaz. İdam cezasına çarptırılan Memo'nun yakınları adaletin sağlanması için uğraşırken, Memo ve kızı Ova'nın tek istediği birbirlerine kavuşabilmektir. Memo, bir mucize gerçekleşip idam cezasından kurtulabilecek midir?

Yakın dönem Türk sinemasının ses getiren filmlerinden biri olan Salkım Hanımın Taneleri, hikâyesi ve cesur üslubuyla fark yaratan bir iş olarak hatırlanmaktadır. Hülya Avşar, Uğur Polat, Derya Alabora, Zuhal Olcay ve Zafer Alagöz gibi tanınmış simaların başrolleri paylaştığı film, köyünü terk ederek İstanbul’a giden bir aileyi odak noktasına alırken; bir yandan da Gayrımüslimlerden alınan Varlık Vergisi’ne açtığı parantezle de anlatısını güçlendirmektedir. Başından sonuna dek insanın karanlık tarafını kendine has üslubuyla sorgulatan Salkım Hanımın Taneleri, açgözlülüğe getirdiği özgün bakış açısı ile de fark yaratmaktadır.

Türk sinemasını daldığı derin uykudan uyandıran ve deyim yerindeyse şaha kalkmasına olanak sağlayan film olarak da hatırlanan Eşkıya, eşsiz anlatısını dokunaklı yapısıyla süsleyen bir film. Şener Şen ve Yavuz Turgul ikilisinin en muazzam işlerinden biri olarak da hatırlayabileceğimiz Eşkıya, uzun yıllardır hapishanede olan Baran’ın, kendisine tuzak karan eski dost-yeni düşman Berfo ve biricik aşkı Keje’nin peşinden İstanbul’a gelişini odağına almaktadır. Bir yandan da Baran’ın yeni tanıştığı Cumali vesilesiyle bu koca metropolün arka sokaklarında yaşananlara parantez açıyor. Her bir anıyla başyapıt olan ve Türk sinemasının en iyilerinden biri olarak lanse edilen Eşkıya, 1996 yılında Oscar temsilcimiz olarak seçilse de ne yazık ki adaylık şerefine nail olmayı başaramamıştır. 

Manisa Tarzanı için en doğru tanım; çevreci bir film olduğu olacaktır. Bir dönem filmi olma özelliği taşıyan ve Kurtuluş Savaşı sonrası yerle bir olmuş Manisa’ya odağını çeviren film, enteresan ama bir o kadar da ilgi çekici hikâyesiyle fark yaratıyor. Tarihler 1924 yılını göstermektedir. Kurtuluş Savaşı yeni bitmiş, Türkiye Cumhuriyeti yeni yeni filizlenmektedir. Tam da bu süre zarfı içerisinde Manisa’ya gelen gizemli bir adam herkesin ilgisine mazhar olmuştur. Manisa Tarzanı da olarak bilinen bu adam, savaş döneminde gösterdiği kahramanlıklar neticesinde İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmiştir. Onun bu yıkık dökük şehirdeki misyonu ise, doğayı tekrar canlandırmak ve şehri savaş kalıntılarından temizlemektir. Bu nedenle Manisa’ya binlerce ağaç dikecek ve şehrin yeni kahramanı olarak nam salacaktır.

Sinemamızın usta isimlerinden Erden Kıral’ın yönetmenliğini üstlendiği Mavi Sürgün, Halikarnas Balıkçısı adıyla da bilinen Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın hikâyesini merkezine almaktadır. Cevat Şakir’in annesine olan aşırı sevgisinden ötürü, babasını öldürmesine kadar giden hayat öyküsünün Bodrum’da geçen sürgün yıllarına odaklanan Mavi Sürgün, bir edebiyatçının doğuşunu da huzurlarımıza getirmektedir. Nitekim Cevat Şakir, sürgün olarak gönderildiği Bodrum’da Ege’yi keşfedecek, doğasına hayran kalacaktır. Sinemamızın şairane üslupla çekilmiş başarılı işlerinden biri olan Mavi Sürgün, 90’lı yılların başındaki özgün ve bir o kadar da dokunaklı anlatılardan biri olarak öne çıkmaktadır.

Tunç Başaran’ın Uçurtmayı Vurmasınlar’dan sonra çektiği ilk film olma özelliği taşıyan Piano Piano Bacaksız, bir kez daha merkezine aldığı bir çocuğun gözünden o dönem ki yaşantıyı huzurlarımıza getirmektedir. Kemal Demirel’in aynı adlı romanından beyazperdeye uyarlanan ve İtalyanca’da yavaş yavaş anlamına gelen “Piano Piano”dan ismini alan film, naif ve bir o kadar samimi anlatısıyla fark yaratan bir iş. İzleyenlerini İkinci Dünya Savaşı yıllarındaki İstanbul’a götüren ve burada odağına aldığı bir konakta yaşayan insanların gündelik dertlerine ve hayatlarına ortak eden film, bir yandan da savaşın çarpıcı etkisini dokunaklı bir şekilde işlemektedir.

Sinema tarihimizin en naif filmlerinden biri olan Uçurtmayı Vurmasınlar, İnci ile Barış’ın tüm dünyevi duygulardan daha baskın olan bağlılıklarını merkezine alan, bununla da yetinmeyerek lafı gediğine oturtan bir film olarak huzurlarımıza gelmektedir. Feride Çiçekoğlu’nun aynı adlı eserinden Tunç Başaran’ın sinemaya aktardığı film, izleyenlerini 80’li yılların hapishanelerine doğru bir yolculuğa çıkarıyor. Odağını kadınlar hapishanesine çeviren ve annesinin cezası nedeniyle burada doğup, büyümek zorunda kalan 5 yaşındaki Barış gözünden olaylara ışık tutan film, bir yandan bu sevimli çocuğun albenisiyle büyülerken, bir yandan da dönemin şartlarını olanca realitesiyle aktarmayı ihmal etmemektedir. Özellikle Barış’ın İnci’ye karşı beslediği kuvvetli sevgi ile fark yaratan film, bir çocuğun dünyaya ne denli toz pembe baktığını betimlemesiyle de izleyenlerin için işlemeyi başarmaktadır.

Türkiye’nin Oscar macerasını başlatan film olarak bilinen Susuz Yaz, esasen sinemamızın en özel filmlerinden bir tanesi. Usta sinemacı Metin Erksan’ın yönetmenliğini üstlendiği film, Necati Cumalı’nın aynı adlı kitabından sinemaya uyarlanmıştır. İzleyenlerini Ege’nin kurak topraklarına doğru bir yolculuğa çıkaran film, birbirinin tamamen zıttı olan iki kardeşin çatışmasını huzurlarımıza getirirken, merkezine aldığı siyasi taşlamayla adından söz ettirmiştir. Bir başyapıt olarak kabul edebileceğimiz bu film, ülkemizde siyasi alt metninden dolayı uzunca bir süre yasaklı kalmıştır. Buna rağmen film, Berlin Film Festivali’nden Altın Ayı ödülünü kucaklamış ve sinemamız için o tarihlerdeki en büyük başarının altına imzasını atmıştır.