1) Hayatı
1240 senesinde Eskişehir'de doğduğu düşünülen Yunus Emre hayatının tümünü Anadolu'da geçirmiş bir şairdir. Yunus Emre, Anadolu Selçuklu Devleti'nin dağılmaya ve Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde büyük-küçük Türk Beylikleri'nin kurulmaya başladığı 13. yüzyıl ortalarından 14. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Orta Anadolu havzasında Eskişehir'in Sivrihisar ilçesinde yer alan Sarıköy'de yetişmiş Ankara'nın Nallıhan ilçesindeki Taptuk Emre Dergâhında yaşamıştır.
Yûnus'un yaşadığı yıllar, Anadolu Türklüğünün Moğol akın ve yağmalarıyla, iç kavga ve çekişmelerle, siyasî otorite zayıflığıyla, dahası kıtlık ve kuraklıklarla perişan olduğu yıllardır.
- yy'ın ikinci yarısı, sadece siyasî çekişmelerin değil, çeşitli gayrısünni mezhep ve inançların, batınî ve mutezilî görüşlerin de yoğun bir şekilde yayılmaya başladığı bir zamandır.
İşte böyle bir ortamda, Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî, Hacı Bektaş-ı Velî, Ahî Evrân-ı Velî, Ahmed Fakih gibi ilim ve irfan kutuplarıyla birlikte Yûnus Emre, Allah sevgisini, aşk ve güzel ahlakla ilgili düşüncelerini, her türlü batıl inanca karşı, gerçek İslam tasavvufunu işleyerek Türk-İslam birliğinin oluşmasında önemli vazifeler yapmıştır.
2 ) Mesleki Gelişimi
Yûnus Emre, "Risalet-ün Nushiyye" adlı mesnevîsinin sonunda verdiği; Söze târîh yedi yüz yediydi Yûnus cânı bu yolda fidîyidi beytinden anlaşıldığı kadarıyla H. 707 (M. 1307-8) tarihlerinde hayattadır. Yine, Adnan Erzi tarafından Bayezıd Devlet Kütüphanesi'nde bulunan 7912 numaralı yazmada şu ifadelere rastlanmaktadır: Vefât-ı Yûnus Emre Müddet-i 'Ömr 82 Sene 720 Bu belgeden anlaşılacağı üzere, Yûnus Emre, H. 648 (M. 1240-1) yılında doğmuş, 82 yıllık bir dünya hayatından sonra H. 720 (M. 1320-1) yılında ölmüştür. Doğduğu yer konusundaki tartışmalar Eskişehir'in Mihalıççık ilçesine bağlı Sarıköy ile Karaman üzerinde yoğunlaşmaktadır. Menakıpnâmelerle şiirlerinden çıkarılan bilgilere göre Babalılardan Taptuk Emre'nin dervişidir. Hacı Bektaş-ı Veli ile ilgisi Vilayetname'den kaynaklanmaktadır. Yine şiirlerinden tasavvuf yolunu seçtiği, iyi bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır. Anadolu kentlerini dolaştığı, Azerbaycan ve Şam'a gittiği, Mevlana'yla görüştüğü de bu bilgiler arasındadır.
3) Yunus Emre – Şiir
Şiiri
Ozanlığının yanısıra dili, düşünceleri, işlediği konularla Anadolu'da gelişen Türk edebiyatının en büyük adlarından sayılan Yûnus Emre, yalnız halk ve tekke şiirini değil, divan şiirini de etkiledi, yaşarlığını çağlar boyu sürdürdü. Hece ve aruzla yazdığı şiirlerinde sevgiyi temel aldı.
Tasavvufla, İslam düşüncesiyle beslenen dizelerinde insanın kendisiyle, nesnelerle, Allah'la ilişkilerini işledi, ölüm, doğum, yaşama bağlılık, İlahi adalet, insan sevgisi gibi konuları ele aldı.
Çağına hâkim olan düşünüş biçimini ve kültürü konuşulan dille, yalın akıcı bir söyleyişle dile getirdi; kendinden önce yetişmiş İran ozanlarının, çağdaşlarının yapıtlarında geçen kavramlara yeni bir öz, yeni bir deyiş kattı. Bu yanıyla tasavvuf düşüncesini zenginleştirdi, kendi adına bağlanan tekke şiirinin Anadolu'daki ilk temsilcilerindendir.
Türbesi
Yûnus Emre'nin mezarı olduğu iddia edilen pek çok mezar ve türbe vardır. Bunlar; Eskişehir'in Mihalıççık ilçesine bağlı Sarıköy; Karaman'da Yunus Emre Camii avlusu; Bursa; Aksaray ile Kırşehir arası; Ünye; Kula ile Salihli arasında Emre Sultan köyü; Erzurum, Duzcu köyü; Isparta'nın Gönen ilçesi; Afyon'un Sandıklı ilçesi; Sivas yakınında bir yol üstü. Ayrıca Tokat'ın Niksar ilçesinde de bulunmaktadır. Ayrıca, mutasavvıf Niyazi Mısri de Yunus Emre'nin mezarının (veya makamının) Limni Adası'nda bulunduğunu ifade etmiştir. Bunlar arasında bilim adamlarınca tartışma, Karaman ve Eskişehir'deki türbeler üzerine yoğunlaşmışsa da, Hacı Bektaş-ı Veli ile ilgili menkıbe düşünüldüğünde Aksaray – Kırşehir arasındaki türbenin asıl Yunus Emre türbesi olduğu düşünülebilir.
4) Yunus Emre Kitapları
Divanı
Yunus Emre'nin şiirleri bu Divanda toplanmıştır. Şiirler aruz ölçüsüyle ve hece ölçüsüyle yazılmıştır.
Risaletü'n – Nushiyye
1307'de yazıldığı sanılmaktadır. Eser, mesnevi tarzında yazılmıştır ve 573 beyitten oluşmaktadır. Eser; dinî, tasavvufî, ahlakî bir kitaptır. "Öğütler kitabı" anlamına gelmektedir.
5) Yunus Emre Sözleri
"Âşık öldü diye sala verirler. Ölen bedendir, âşıklar ölmez."
Kendimi bir nokta olarak gördüğümde, bir bakmışım ki anlamlı bir cümlenin sonundayım…
"Bir garibin duasına gir. Kurtarırsa o kurtarır."
Neyi çok bekler ve umursan senden uzaklaşır. Hem ne demiştik; İstenileni almak değil razı olmaktır imtihan.
"Sabır saadeti ebedi kalır. Sabır kimde ise o nasib olur."
"Zulümle zenginleşenin, sonu berbat olur."
Türlü türlü cefanın adını aşk koymuşlar.
"Çok mal haramsız, çok söz yalansız olmaz."
Bilmeyen ne bilsin bizi bilenlere selam olsun.
"Söz ola kese başı, söz ola kese savaşı…"
Yaradılanı hoş gör, yaradandan ötürü.
"Ey Yunus Hakk’ı bilen söylemez hergiz yalan, ikilik ile gelen doğru yol bulmuş değil."
Tehî görmen kimseyi hiç kimsene boş değil, eksiklik ile nazar erenlere hoş değil.
"Kalem eğri dilli mürekkep siyah yüzlü, kağıt ikiyüzlü. Şimdi kalkıp arzuhalimi yazmaya kimi mahrem kılayım."
Dünya yalan kardeşim, dünya yalan! Var mı yalan dünyada bakî kalan. Mal da yalan, mülk de yalan. Var biraz da sen oyalan.
"Zulüm ile abad olanın akıbeti berbad olur."
Elbiseye kan bulaştığı zaman onu yıkamadıkça temiz olmaz. İnsan gönlünden dünya pasını temizlemedikçe kıldığı namazlar da yerini bulmaz.
Hiç kimseye yan bakma! Öfkelenip sert çıkma! Kalp Allah’ın evidir, bu evi sen yıkma.
Aşk ile yola çıkmak ise niyetin, Bela ile imtihan edilirsin. Zü’l Celali ve’l ikram; önce kahır sonra ikram
Her bildiğini söyleme, ama her söylediğini bil!
Zehirle pişen aşa kim gelir.
Aşk zehri benim için panzehirdir.
Yaratılanı hoş gör, Yaradan’dan ötürü.
Sevelim, sevilelim, bu dünya kimseye kalmaz.
Hakk’ı gerçek sevenlere cümle alem kardeş gelir.
İnsan iyiliği kadar taşlanır, merhameti kadar dışlanır, kulluğu kadar da sınanır.
Sabır saadeti ebedi kalır. Sabır kimde ise o nasip olur.
Aşk ile yola çıkmaksa niyetin bela ile imtihan edilirsin. Zü’l Celali vel İkram. Önce kahır sonra ikram…
Kimde bir güzellik varsa bilsin ki ödünçtür.
Aşk zehri benim için panzehirdir.
Gönlü taş olanın dilinden zehir tüter. Ne kadar yumuşak konuşsa da onun sözleri “Savaş” gibidir.
Az söz erin yüküdür, çok söz hayvan yüküdür.
Bir garibin duasına gir. Kurtarırsa o kurtarır.
Ana rahminden geldik pazara, bir kefen aldık döndük mezara.
İyi İnci Derviş’in gönlündedir. Onun büyük denizlerde olduğunu zannetme.
Nefistir seni yolda koyan, yolda kalır nefse uyan.
Ya Rabbena hayreyle, Muhammed’e yâr eyle, Kabrimizi nur eyle, Kabre vardığım gece.
Hiç hata yapmayan insan, hiçbir şey yapmayan insandır ve hayatta en büyük hata, kendini hatasız sanmaktır.
Nefistir seni yolda koyan, yolda kalır nefse uyan.
Aşık olamayan adem benzer yemişsiz ağaca.
Benim gönlüm şaşılacak haldedir, aşktan hiç usanmaz. Gider aşka düşer, beni hiç tanımaz.
Yunus artık düşünmekten vazgeç, bu işe gerek yok. İnsan olana aşk gereklidir. Gönlüne Aşk ateşi düştükten sonra dervişe benzer.
Ey Yunus Hakk’ı bilen söylemez hergiz yalan, ikilik ile gelen doğru yol bulmuş değil.
Hakk’ı uzaklarda arama, Hakk’ın durağı gönüldedir.
Neyi çok bekler ve umursan senden uzaklaşır. Hem ne demiştik “İstenileni almak değil razı olmaktır imtihan.”
Sabah mezarlığa vardım, baktım herkes olmuş yatar, her biri câresiz olup, ömrünü yitirmiş yatar.
Her kim Kuran bilmedi sanki dünyaya gelmedi.
Kendimi bir nokta olarak gördüğümde, bir bakmışım ki anlamlı bir cümlenin sonundayım.
Zulüm ile abad olanın akıbeti berbad olur.
Söz ola kese başı, söz ola kese savaşı…
Gönlünde aşk ateşi olan kişi yandıkça mum gibi yumuşar. Taş gönüller ise kararmış sert katı kış gibidir.
Söz binlerce mücevher ve altın parayı kara toprak eder.
Dervişlik olsaydı tâç ile hırka, biz dahi alırdık otuza kırka.
Her kim Kuran bilmedi sanki dünyaya gelmedi.
Benlik davasını bırak muhabbetten olma ırak sevgi ile dolsun yürek hoşgörülü olmaya bak.
Dünya yalan kardeşim, dünya yalan! Var mı yalan dünyada bakî kalan. Mal da yalan, mülk de yalan. Var biraz da sen oyalan.
İnsan iyiliği kadar taşlanır, merhameti kadar dışlanır, kulluğu kadar da sınanır.
Aldanma dünya malına zehir sunma balına düşüp dünya hayaline dalma gözüm bundan sonra.
Aşk aşıkı şir eder, aslanı zencir eder, katı taşı mum eder.
Kalem eğri dilli mürekkep siyah yüzlü, kağıt ikiyüzlü. Şimdi kalkıp arzuhalimi yazmaya kimi mahrem kılayım.
Dünya yalan kardeşim, dünya yalan! Var mı yalan dünyada bakî kalan. Mal da yalan, mülk de yalan. Var biraz da sen oyalan.
Dervişlik olsaydı taç ile biz alırdık otuza kırka…
Her bildiğini söyleme, ama her söylediğini bil!
Mazlumun ahı indirir şâhı.
Gönlü taş olanın dilinden zehir tüter. Ne kadar yumuşak konuşsa da onun sözleri “Savaş” gibidir.
Açlığın sonunda tokluk vardır, tokluğun sonu ise yokluktur. Bu yollar korkuludur. Bu yollarda Allah neyler sabredip görelim.
Sabır saadeti ebedi kalır. Sabır kimde ise o nasib olur.
Ölümden ne korkarsın, korkma ebedi varsın.
Sabrı candan cana bırakma. Sabır ile Miraç’ı ve Tur’u (Hz. Musa’nın Allah ile konuştuğu yer.) bulasın. Sabrederek Hakk’a yakın olasın.
Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi vardır.
Bilmeyen ne bilsin bizi bilenlere selam olsun.
Bu dünyaya gelen gider.
Hakk’ı gerçek sevenlere cümle alem kardeş gelir.
Canını aşk yoluna vermeyen gerçek âşık değildir. Bu yolda baş koyup o dosta ermeyen gerçek âşık değildir.
Dağlar nice yüksek ise, yol anın üstünden geçer.
Sabır saadeti ebedi kalır sabır kimde ise o nasip alır.
Tehî görmen kimseyi hiç kimsene boş değil, eksiklik ile nazar erenlere hoş değil.
Aşk ile yola çıkmak ise niyetin, Bela ile imtihan edilirsin. Zü’l Celali ve’l ikram; önce kahır sonra ikram
Hakk’ı uzaklarda arama, Hakk’ın durağı gönüldedir.
Yaratılanı hoş gör, Yaradan’dan ötürü.
Söz var gönlü sevindirir. Söz var tanıdığı yabancı eder. Söz kişiyi yüceltir veya alçaltır.
Sevelim, sevilelim, bu dünya kimseye kalmaz.
Dünyada dertsiz baş olmaz.
Ey Yunus Hakk’ı bilen söylemez hergiz yalan, ikilik ile gelen doğru yol bulmuş değil.
Yaratılanı hoş gör, Yaradan’dan ötürü.
Ya elim al kaldır beni. Ya vaslına erdir beni. Çok ağlattın güldür beni. Gel gör beni aşk neyledi.
Her şeyin bir vakti vardır.
Ey hoca, İstersen bin kere hacca git. Bir gönle girmek hepsinden daha üstündür, der.
Zehirle pişen aşa kim gelir.
İyi inci Derviş’in gönlündedir. Onun büyük denizlerde olduğunu zannetme.
Çok mal haramsız, çok söz yalansız olmaz.
Kimde bir güzellik varsa bilsin ki ödünçtür.
Gönlünde aşk ateşi olan kişi yandıkça mum gibi yumuşar. Taş gönüller ise kararmış sert katı kış gibidir.
Bu dünyaya inanma, vefasın bulam sanma.
Hiç kimseye yan bakma! Öfkelenip sert çıkma! Kalp Allah’ın evidir, bu evi sen yıkma.
Ya Rabbena hayreyle, Muhammed’e yâr eyle, Kabrimizi nur eyle, Kabre vardığım gece.
Dil söyler kulak dinler, kalp söyler kâinat dinler.
Söz bu dünya cehennemini, cennetin sekiz katına çevirir.
Ne varlığa sevinirim, ne yokluğa yerinirim. Aşkın ile avunurum; bana seni gerek seni.
3 şeyi doğru seç! Eşini, işini, arkadaşını.
Kalem eğri dilli mürekkep siyah yüzlü, kağıt ikiyüzlü. Şimdi kalkıp arzuhalimi yazmaya kimi mahrem kılayım.
Zulümle zenginleşenin, sonu berbat olur.
Ölümden ne korkarsın, korkma ebedi varsın.
Zehirle pişen aşa kim gelir.
Sanma ki zalimin ettiği kârdır.
Ey aciz Yunus kimseye kibirlenme, toprak gibi alçakgönüllü ol. Gül bahçelerinin tümü toprakta biter.
Hakk’ı uzaklarda arama, Hakk’ın durağı gönüldedir.
Neyi çok bekler ve umursan senden uzaklaşır. Hem ne demiştik “İstenileni almak değil razı olmaktır imtihan.”
İnsan iyiliği kadar taşlanır, merhameti kadar dışlanır, kulluğu kadar da sınanır.
Elbiseye kan bulaştığı zaman onu yıkamadıkça temiz olmaz. İnsan gönlünden dünya pasını temizlemedikçe kıldığı namazlar da yerini bulmaz.
Mal da yalan, mülk de yalan, var biraz da sen oyalan.
Söz var gönlü sevindirir. Söz var tanıdığı yabancı eder. Söz kişiyi yüceltir veya alçaltır.
Hakk’ı uzaklarda arama, Hakk’ın durağı gönüldedir.
İyi İnci Derviş’in gönlündedir. Onun büyük denizlerde olduğunu zannetme.
Kimde bir güzellik varsa bilsin ki ödünçtür.
Gönlü taş olanın dilinden zehir tüter. Ne kadar yumuşak konuşsa da onun sözleri “Savaş” gibidir.
Gönlünde aşk ateşi olan kişi yandıkça mum gibi yumuşar. Taş gönüller ise kararmış sert katı kış gibidir.
Yunus artık düşünmekten vazgeç, bu işe gerek yok. İnsan olana aşk gereklidir. Gönlüne Aşk ateşi düştükten sonra dervişe benzer.
Her kim Kuran bilmedi sanki dünyaya gelmedi.
Ben gelmedim kavga için, benim işim sevgi için.. Bir kez gönül yıktın ise bu kıldığın namaz değil, 72 millet dahi elin yüzün yunmaz değil.
Ey aciz Yunus kimseye kibirlenme, toprak gibi alçakgönüllü ol. Gül bahçelerinin tümü toprakta biter.
Ölümden ne korkarsın, korkma ebedi varsın.
Dışı hoş görünen kişinin içinin boş olduğunu bil. Baykuş gece-gündüz ötüp durur ama onun bir varlığının olduğunu zannetme.
Gözün her nereye bakarsa Allah mutlaka orada hazırdır. Hakkı bulmayan can fayda bulmak yerine zarardadır.
Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi vardır…
Bu dünyada gönül veren kişi, sonunda pişman olacaktır. Dünyada benim dediği şeyler sonra ona düşman olacaktır.
Ey dostunu düşman sayan, gıybet etme, yalan konuşma. Bu dünyada fitneye düşen, iftira edenin öbür dünyada yeri dar olur.
Ey dostlar işitin, aşk bir güneşe benzer. Aşkı olmayan gönül ise bir taş misalidir.
Maharet güzeli görebilmektir, sevmenin sırrına erebilmektir. Cihan, alem herkes bilsin ki şunu; en büyük ibadet sevebilmektir..
Türlü türlü cefanın adını aşk koymuşlar.
Biz gelmedik dava için, bizim işimiz sevda için, dostun evi gönüllerdir, gönüller yapmaya geldik.
Hoştur bana senden gelen. Ya gonca gül, yahut diken. Ya hayattır, yahut kefen. Nârın da hoş, nurun da hoş. Kahrın da hoş, lütfun da hoş.
Olsun be aldırma Yaradan yardır. Sanma ki zalimin ettiği kârdır. Mazlumun ahı indirir şâhı. Her şeyin bir vakti vardır.
Beni bende demen bende değilem, bir ben vardır bende benden içeri.
Eğer hor eğer hürmet kişiye sözden gelir. Zehr ile pişen aşı yemeğe kim gelir.
Bir bahçeye giremezsen, durup seyran eyleme. Bir gönül yapamazsan, yıkıp viran eyleme.
Dünyada dertsiz baş olmaz. Derd’olanın ahi dinmez.
Ey hayat ırmağından şu içenler! Gelin soralım canlara ki güzelliği ne oldu da gidiyor. Ben hep seninim diyordu, şimdi neyi buldu da gidiyor.
Az söz erin yüküdür, çok söz hayvan yüküdür.
İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir, sen kendini bilmezsen, bu nice okumaktır.
Kimde bir güzellik varsa bilsin ki ödünçtür.
Elif okuduk ötürü, pazar eyledik götürü, Yaratılmışı hoş gördük, Yaratandan ötürü.
Aşk aşıkı şiir eder, aslanı zencir eder, katı taşı mum eder.
Bir kez gönül yıktın ise bu kıldığın namaz değil, yetmiş iki millet dahi elin, yüzün, yumaz değil.
Ya elim al kaldır beni. Ya vaslına erdir beni. Çok ağlattın güldür beni. Gel gör beni aşk neyledi.
Eğer, ilerde bir gün ‘keşke’ demek istemiyorsan, üç şeyi doğru seç: Eşini, işini, arkadaşını.
Eğer hor eğer hürmet Kişiye sözden gelir. Zehr ile pişen aşı Yemeğe kim gelir.
Hiç hata yapmayan insan, hiçbir şey yapmayan insandır ve hayatta en büyük hata, kendini hatasız sanmaktır.
Bu dünyaya gelen gider
Yürü fani dünya, sana gelende gülmüş var mıdır?
0 Comments